Het personeelstekort in de zorg is één van de grootste uitdagingen in Nederland. De vergrijzing neemt toe, de zorgvraag groeit, en tegelijkertijd verlaten duizenden zorgprofessionals jaarlijks het vak. Het resultaat? Overvolle roosters, hoge werkdruk en een dalende kwaliteit van zorg. In dit blog analyseren we wat het personeelstekort veroorzaakt, wat de impact is op zorginstellingen, cliënten en medewerkers, en – belangrijker – welke oplossingen er zijn om het tij te keren.
De omvang van het personeelstekort
Volgens het CBS en het ministerie van VWS zijn er in 2025 ruim 65.000 openstaande vacatures in de zorg. Dit tekort loopt in 2031 op tot mogelijk meer dan 135.000 zorgmedewerkers, als er geen drastische veranderingen plaatsvinden.
De zorgsector is de grootste werkgever van Nederland, met ruim 1,4 miljoen medewerkers. Toch zijn er dagelijks tienduizenden handen tekort, vooral in:
- Verpleeg- en verzorgingshuizen
- Thuiszorg
- Gehandicaptenzorg
- GGZ-instellingen
- Kinderzorg en jeugdzorg
Het tekort raakt niet alleen verpleegkundigen en verzorgenden, maar ook ondersteunend personeel zoals helpenden, begeleiders, planners en facilitair medewerkers.
Oorzaken van het personeelstekort in de zorg
Het tekort aan zorgpersoneel kent meerdere, deels samenhangende oorzaken:
1. Vergrijzing
Meer ouderen betekent meer zorgvragen, vooral in de langdurige zorg. Tegelijkertijd gaat een grote groep zorgmedewerkers zelf met pensioen. De instroom van jong zorgpersoneel houdt deze uitstroom niet bij.
2. Hoge uitstroom door werkdruk
Veel zorgprofessionals verlaten het vak vanwege te hoge werkdruk, emotionele belasting, onderbetaling en beperkte doorgroeimogelijkheden. In sommige sectoren is de uitstroom zelfs hoger dan de instroom.
3. Administratieve last
Verpleegkundigen en verzorgenden besteden gemiddeld 30-40% van hun tijd aan administratie. Hierdoor voelen zij zich niet meer betrokken bij het ‘echte zorgwerk’, wat bijdraagt aan demotivatie.
4. Beperkte opleidingscapaciteit
Zorgopleidingen hebben vaak wachtlijsten of te weinig stageplaatsen. Het opleiden van nieuwe medewerkers duurt lang, terwijl de vraag nú urgent is.
5. Bezuinigingen en gebrek aan regie
Jarenlange beleidskeuzes gericht op efficiency en marktwerking hebben geleid tot een krap bemetene personeelsbezetting. Tegelijk ontbreekt landelijke regie om op tijd in te grijpen bij personeelstekorten.
Gevolgen van personeelstekort voor de zorg
1. Verslechtering van de zorgkwaliteit
Door te weinig personeel is er minder tijd voor cliënten, minder aandacht voor preventie en toenemende kans op fouten of incidenten. Dit schaadt het vertrouwen van cliënten én medewerkers.
2. Hoge werkdruk en burn-outs
Personeel draait extra diensten, raakt overbelast en meldt zich vaker ziek. Het ziekteverzuim in de zorg is met gemiddeld 8% veel hoger dan in andere sectoren.
3. Sluiting van afdelingen en wachttijden
Steeds meer instellingen zijn gedwongen om afdelingen (tijdelijk) te sluiten. In de thuiszorg worden cliënten op wachtlijsten geplaatst en in de GGZ lopen wachttijden soms op tot meer dan een jaar.
4. Minder opleidingscapaciteit
Door het tekort aan begeleiders kunnen veel studenten geen stage lopen, waardoor het tekort op de lange termijn in stand blijft.
Oplossingen voor het personeelstekort in de zorg
Het personeelstekort vraagt om een integrale aanpak. Er is niet één oplossing, maar een combinatie van maatregelen die elkaar versterken.
1. Zorgpersoneel behouden
Het allerbelangrijkste is: voorkomen dat personeel vertrekt. Dat kan door:
- Minder administratieve lasten
- Meer zeggenschap over roosters en beleid
- Investeren in werkplezier en waardering
- Ruimte voor scholing, reflectie en intervisie
- Verbeteren van arbeidsvoorwaarden (salaris, contractzekerheid)
2. Zorgpersoneel werven
Nieuwe medewerkers aantrekken blijft cruciaal. Denk aan:
- Campagnes gericht op zij-instromers
- Verkorte leer-werktrajecten (BBL)
- Regionale samenwerking tussen zorginstellingen en ROC’s
- Woonruimte en kinderopvang voor medewerkers in grote steden
Zorg aantrekkelijk maken begint bij eerlijke beeldvorming: laat ook de mooie, betekenisvolle kanten van het vak zien.
3. Slimmer organiseren
Technologie, innovatie en taakverschuiving kunnen helpen om het werk beter te organiseren:
- Inzetten van zorgtechnologie (domotica, beeldzorg)
- Taakdelegatie: ondersteunend personeel doet eenvoudige handelingen
- Regionale zorgcoördinatie om personeel flexibeler in te zetten
- Minder registratielast via digitale oplossingen
Een zorginstelling die slimme systemen en duidelijke processen heeft, kan meer doen met hetzelfde aantal mensen – zonder overbelasting.
4. Anders opleiden
Zorgopleidingen moeten flexibeler worden en beter aansluiten op de praktijk. Denk aan:
- Meer leren op de werkvloer (praktijkgestuurd leren)
- Snelle trajecten voor zij-instromers
- Regionale leerwerkplekken met goede begeleiding
- Opleiden van intern personeel tot verpleegkundige of specialistisch begeleider
Zorginstellingen die investeren in hun eigen opleidingstrajecten binden personeel duurzaam.
5. Meer vaste contracten en loopbaanperspectief
Veel zorgmedewerkers werken op basis van tijdelijke of kleine contracten. Dat maakt de zorg kwetsbaar. Meer zekerheid en ontwikkelkansen zorgen voor binding en motivatie.
De rol van overheid en politiek
De overheid speelt een centrale rol in het oplossen van het personeelstekort in de zorg. Enkele maatregelen die al zijn genomen of gepland:
- Het Integraal Zorgakkoord (IZA) met focus op samenwerking en preventie
- Extra geld voor behoud van zorgpersoneel via “regionale werkgeversorganisaties”
- Nationaal Zorgreserve: pool van tijdelijke zorgprofessionals
- Investeren in digitale zorg en innovatie
- Verlagen van administratiedruk door vereenvoudiging van wet- en regelgeving
Maar er is méér nodig: structurele investeringen, regie en minder versnippering in het zorglandschap.
Regionale samenwerking als sleutel
Oplossingen ontstaan vaak op regionaal niveau. Zorginstellingen, gemeenten, onderwijs en werkgeversorganisaties slaan de handen ineen om personeelstekorten gezamenlijk aan te pakken. Voorbeelden zijn:
- Gezamenlijke wervingscampagnes
- Centrale vacatureplatforms
- Regionale leer-werkpools
- Personeelsuitwisseling tussen organisaties
Deze samenwerkingen vergroten de flexibiliteit en maken betere afstemming mogelijk tussen vraag en aanbod.
Verhalen uit de praktijk
Verpleegkundige Emma (29):
“Ik houd van mijn werk, maar de laatste jaren werd het steeds zwaarder. Te veel diensten, te weinig collega’s. Nu werk ik in een organisatie die écht luistert. We mogen meebeslissen over het rooster en doen regelmatig intervisie. Dat geeft lucht.”
Zorginstelling in Gelderland:
“Door administratieve processen te digitaliseren en terug te brengen tot het minimum, besparen we 20% tijd per dienst. Die tijd gaat nu naar cliëntcontact – en dat voelen medewerkers direct.”
Wat kun je als zorginstelling zelf doen?
Naast landelijke maatregelen zijn er ook acties die je vandaag al kunt nemen:
- Voer structureel tevredenheidsonderzoek uit onder je medewerkers
- Organiseer meedenksessies over werkdruk en verbeteringen
- Start met taakherverdeling en ondersteunend personeel
- Stel een kwaliteit- en werkgelukteam in
- Bouw aan een sterke werkgeversidentiteit (wat maakt jullie uniek?)
Investeren in mensen = investeren in zorg
Het personeelstekort in de zorg is niet zomaar op te lossen. Maar met gerichte acties, lef en samenwerking is er wél perspectief. Zorg draait om mensen – en die mensen verdienen ruimte, vertrouwen en waardering.
Door in te zetten op behoud, opleiding, organisatieverbetering én waardering, zorgen we samen voor een toekomstbestendige zorg waarin kwaliteit en menselijkheid centraal blijven staan.
